بررسی، مطالعه و ارزیابی ساختار فضایی و استخوان‌بندی شهرهای سیستان در دوران تاریخی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه باستان شناسی دانشکده هنر و معماری دانشگاه زابل

2 استادیار گروه شهرسازی دانشگاه زابل

10.22034/iaej.2024.14647.1124

چکیده

سیستان واقع در شرقی‌ترین قسمت ایران‌زمین، بقایای از ایالتی کهن است که در طول تاریخ با عناوین مختلفی چون زرنکا، درنگیانا، سکستان و سیستان شناخته می‌شده است. این منطقه از اواسط هزاره چهارم ق.م تا زمان حاضر دارای شواهد استقراری می‌باشد که بسیاری از آنها بقایای شهرها کوچک و بزرگ باستانی است. منابع تاریخی، از دوران امپراتوری هخامنشیان تا پایان دوران ساسانی، از شهرهایی در منطقه سیستان یاد می‌کند که در زمان خود مرکز این ایالت شرقی بوده‌اند، ولی در حال حاضر مکان اصلی بسیاری از آنها نامشخص می‌باشد. از سوی دیگر عدم شناخت این شهرها، امکان مطالعه روند شهرسازی در این منطقه را دچار مشکل نموده است. در این راستا نگارندگان برآنند در راستای شناسایی مکان شهرهای اصلی سیستان در دوران تاریخی و ارزیابی ساختاری این شهرها، در ابتدا بر اساس رهیافت تاریخی محوطههای قابل تطبیق با شهرهای مذکور در منابع تاریخی را یافته و پس از آن با مشخص نمودن ویژگی-های معماری و شهرسازی هر یک از این شهرها، به بررسی روند شهرسازی دوران تاریخی سیستان باستان بپردازند. نتایج بیانگر آن است که از دوران هخامنشی تا پایان دوران ساسانی پنج شهر اصلی و مرکزی در سیستان شکل گرفته است. این شهرها شامل زارین ، پروفتازیا، اگریاسپی، رام‌شهرستان و زرنگ است که به ترتیب برابر با محوطه‌های دهانه غلامان، قلعه فراه، قلعه سام، تپه شهرستان و محوطه نادعلی می‌شوند. ساختار فضایی و الگوی شهرسازی در این گستره زمانی بارها تغییر نموده است و در نهایت منجر به ایجاد شهرهای بزرگ اواخر ساسانی و اوایل دوران اسلامی شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

جستارهای باستان شناسی ایران پیش از اسلام
دوره 8، شماره 2 - شماره پیاپی 16
پاییز و زمستان 1402
اسفند 1402

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار