بازنگری در گاهنگاری شاهان ماد و سال‌شمار آن‌ها در نام‌نامه‌های اساطیری؛ نشانه‌هایی از تاریخ‌مندی اسطوره

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی باستان‌شناسی دوره تاریخی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران

2 استاد دوره تاریخی دانشگاه مازندران

3 استاد گروه باستان شناسی دانشگاه مازندران،دانشکده هنر،گروه باستان شناسی

10.22034/iaej.2022.13969.1056

چکیده

«باستان‌شناسی اساطیر» دریچه‌ای از مطالعات میان‌رشته‌ای است که در آن باستان‌شناس به واکاوی ریشه‌های یک اسطوره از منظر شواهد باستان‌شناختی می‌پردازد تا از میزان «تاریخ‌مندی» هسته آن اسطوره آگاهی به دست آورد. این مقوله پژوهشی به زنجیره‎‌ای از اطلاعات مرتبط با علوم تاریخی، اسطوره‌شناسی، باستان‌شناسی و نیز آشنایی با دو نگرش مطالعاتی با نام‌های «رهیافت تاریخی»و «رهیافت فرهنگی» نیازمند است. وجود دو نام‌نامه پرجزئیات در گزارش‌های برگرفته از کتاب گم‌شده آسوریکا نوشته کتسیاس اهل کنیدوس که بقایای اطلاعات آن، عمدتا در کتاب دوم دیودور و کتاب اوسبیوس برجای مانده است، روی هم از وجود شاهانی پیش از شاهان نام برده شده از سوی هرودوت و یا موازی آنان یاد می‌کند که ناشناخته محسوب می‌شوند. این مقاله می‌کوشد تا در کنار تحلیل کیستی این اشخاص اسطوره‌ای، به یک گاه‌نگاری دقیق و ممکن برای آن‌ها دست یابد که هم با داده‌های آماری-تاریخی موجود در منابع مکتوب قابل هماهنگ و هم از منظر شواهد باستان‌شناختی میدانی، قابل دفاع باشد. این‌که سرآغاز و سرانجام این نام‌نامه‌ها منطبق بر کدام شخصیت‌ها و ادوار تاریخی‌ است، موضوعی است که در این نوشته با انجام آن، به تحلیل داده‌های مرتبط پرداخته می‌شود. پژوهش پیش‌رو نشان می‌دهد که آن‌چه برخی از نویسندگان درباره پیشینه قدمت و شخصیت‌های شاهانه ماد نوشته‌اند، این امکان را دارند تا از حیطه اساطیر، به بستر تاریخ‌ وارد شوند. این که از منظر باستان‌شناسی اساطیر، شواهدی از هم‌خوانی میان این داده‌های اساطیری و اطلاعات موجود در منابع مکتوب میان‌رودانی برقرار است، نتیجه‌ای است که این پژوهش کنونی به آن دست یافته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات