1
دانشآموخته کارشناسی ارشد باستانشناسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران .
2
استادیار گروه باستانشناسی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.
10.22034/iaej.2023.14470.1108
چکیده
یکی از مهمترین و شایعترین علت مرگومیر انسانها در طول تاریخ بیماری بوده است. در این میان بیماریهای همهگیر نقش به سزایی در تغییرات جمعیتی و همچنین افول تمدنها داشتهاند. آنچه که عموماً در بسیاری از محوطههای باستانی در ایران و سرزمینهای پیرامونی آن در دوره شهرنشینی و یا پایان عصر مفرغ دیده میشود، افول و یا اضمحلال بسیاری محوطههای باستانی است؛ نمونه این افول در دولتشهرهای بینالنهرینی تا آسیای صغیر و فلسطین و مصر در غرب و تا شهرهای هاراپایی در شرق دیده میشود. واقعیت این افول در شواهد باستانشناختی به وضوح قابل رویت است اما حقیقت دلیل این اتفاق را چه عاملی رقم زده است در پردهای از ابهام است. این پژوهش بر مبنای مرور دقیق منابع تاریخی و کاوشهای انجامشده در محوطههای مربوط به عصر مفرغ و عصر آهن و نتایج حاصل از مطالعات پیشین بررسی و مقایسه شده است، نتایج این بررسی شواهد بیماریهای همهگیری همچون جذام، سل، وبا، طاعون در فلات ایران و سرزمینهای همجوار همچون بینالنهرین، مصر و دره سند را اثبات میکند. علت اصلی شیوع بیماریهای همهگیر در دوران آغاز شهرنشینی تراکم جمعیت شهری و گسترش ارتباطات فرا منطقهای بوده است. آنچه میدانیم، بیماریهای همهگیر برای اینکه از شکل محلی به همهگیری منطقهای و جهانی تبدیل شوند نیاز به یک جامعه میزبان پرجمعیت و در ارتباط با هم دارند؛ چیزی که در جوامع انسانی تا پیش از گسترش روابط فرامنطقهای فراهم نبوده است. این گسترش ارتباطات فرامنطقهای به شکل بازرگانی و سیاسی، شرایط گسترش بیماری و عوامل بیماریزا را به شکل گستردهای فراهم ساخت تا جایی که در شواهد باستانشناختی حضور افراد غیربومی بیمار در برخی مناطق ازجمله گورستانهای هاراپایی اثبات شده است. تغییر بیماری از شکلِ منطقهای به پاندمی فراگیر توانسته بخش زیادی از جوامع عصر مفرغ آسیای جنوبغربی را متأثر کرده و موجبات افول و گاهی اضمحلال آنان را فراهم آورد.
عهدی عتیق, فرزانه, & قمری فتیده, محمد. (1402). آغاز شهرنشینی، عاملی برای شیوع بیماریهای همهگیر و افول تمدنهای خاور میانه در هزاره دوم ق.م. جستارهای باستان شناسی ایران پیش از اسلام, 8(1), 17-29. doi: 10.22034/iaej.2023.14470.1108
MLA
فرزانه عهدی عتیق; محمد قمری فتیده. "آغاز شهرنشینی، عاملی برای شیوع بیماریهای همهگیر و افول تمدنهای خاور میانه در هزاره دوم ق.م". جستارهای باستان شناسی ایران پیش از اسلام, 8, 1, 1402, 17-29. doi: 10.22034/iaej.2023.14470.1108
HARVARD
عهدی عتیق, فرزانه, قمری فتیده, محمد. (1402). 'آغاز شهرنشینی، عاملی برای شیوع بیماریهای همهگیر و افول تمدنهای خاور میانه در هزاره دوم ق.م', جستارهای باستان شناسی ایران پیش از اسلام, 8(1), pp. 17-29. doi: 10.22034/iaej.2023.14470.1108
VANCOUVER
عهدی عتیق, فرزانه, قمری فتیده, محمد. آغاز شهرنشینی، عاملی برای شیوع بیماریهای همهگیر و افول تمدنهای خاور میانه در هزاره دوم ق.م. جستارهای باستان شناسی ایران پیش از اسلام, 1402; 8(1): 17-29. doi: 10.22034/iaej.2023.14470.1108
)