مطالعه سفال دوره مس‌سنگ شهرستان هرسین، استان کرمانشاه

شهرستان هرسین در جنوب شرقی استان کرمانشاه قرار دارد، به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و شرایط مناسب زیست‌محیطی، همواره از مکان‌های مستعد استقرار جوامع انسانی بوده است. این شهرستان با دو بخش هرسین و بیستون، دارای مساحتی حدود ???? کیلومترمربع است که با مرکز استان ?? کیلومتر فاصله دارد. در منطقه علاوه بر دره های میان‌کوهی، دشت چمچمال و دشت‌ مرتفع هرسین در بین کوه‌هایی نسبتاًٌ بلند با خاکی حاصلخیز، آب و هوایی مناسب و وفور منابع آبی قرار گرفته است که کاملاً مساعد برای فعالیت‌های کشاورزی بوده است. طی بررسی‌هایی که در سال‌های ???? و ???? توسط مترجم و چهری انجام گرفت، در این منطقه، شناسایی ??? محوطه باستانی بوده شناسایی شده و در مجموع ?? محوطه استقراری از دوران مس‌سنگ بر اساس یافته‌های سطحی شناسایی شد که نشان از اهمیت بالای منطقه در دوره مذکور دارد.. بر اساس یافته‌های سطحی در مجموع ?? محوطه استقراری متعلق به عصر مس‌سنگ است. مطالعات باستان‌شناسی انجام گرفته وفور و تنوع سفال‌‌های شاخص در محوطه‌های مس‌سنگی شهرستان هرسین نشان می‌دهد که دشت‌ها و دره‌های میان‌کوهی شهرستان هرسین را می‌توان یکی از مسیرهای گستردگی سنت سفالی مس‌سنگ از شمال به سمت مناطق جنوبی تر لرستان دانست. لذا در این مقاله سعی بر آن است تا بر اساس یافته های سفالی، پرسش ها و فرضیات زیر را مورد بررسی قرار داد.- داده‌های حاصل از بررسی میدانی منطقه معرف چه نوع الگوی ارتباطی در دوران مس‌سنگ هستند؟کدام‌یک از فرهنگ‌های رایج زاگرس در دوران مس‌سنگ(قدیم، میانه، جدید) در منطقه موردمطالعه گسترش داشته‌اند؟داده‌های فرهنگی حاصل از بررسی‌های میدانی منطقه، نشان‌دهنده ارتباط فرهنگی منطقه‌ای با نواحی کنگاور (گودین و سه‌گابی) و ماهیدشت (جی) و فرا منطقه‌ای با آذربایجان (دالما) و سرزمین بین‌النهرین (عبید) است. به مانند دیگر نواحی زاگرس مرکزی در منطقه موردمطالعه در دوره مس‌سنگ قدیم، فرهنگ گودین XI، در دوره مس‌سنگ میانی، فرهنگ‌های گودین X، IX و در دوره مس‌سنگ متأخر، فرهنگ‌های گودین VIII، VII و VI رواج داشته‌اند. هرچند که حضور سفال‌های شاخص مس سنگی ماهیدشت در این منطقه بیانگر حضور فرهنگ‌های سفالی مناطق غربی تر نیز هست. در این مقاله به گونه شناسی و تحلیل سفال‌های منطقه هرسین پرداخته می‌شود که علاوه بر ویژگی‌های بومی و محلی، دارای شباهت‌هایی با سفال منطقه کنگاور ، ماهیدشت ، آذربایجان و بین‌النهرین است. از جمله سفال‌های شاخص به دست‌آمده می‌توان به سفال‌های نوع حلفی، دالما، سه‌گابی، سفال با نقش سیاه بر زمینه‌ی نخودی و سفال با پوشش قرمز اشاره نمود. نقش‌مایه‌های غالب بر روی سفال‌های منقوش هندسی می-باشد.