گچ از مصالح ساختمانی مورد استفاده بشر است که قدمت استفاده از آن در ایران بهعنوان یکی از مصالح ساختمانی به دوران ایلام میانه میرسد. پس از این دوران از گچ در تزیینات بناهای مختلف استفاده گردید به نحوی که نمونههای منحصربهفرد آن از دوران مختلف هخامنشی، اشکانی، ساسانی و دوران اسلامی به دست آمده است. در سالهای اخیر، ضمن بررسی باستانشناختی دشت فراهان، محوطهای باستانی به ابعاد 700×400 متر شناسایی شد که بر اثر حفاریهای غیرمجاز و خاکبرداری گسترده، به شدت آشفته شده است. در این محوطه که به تپه قزل قلعه شهرت دارد، علاوه بر بقایای اندک معماری و قطعات سفالهای سطحی، تعدادی گچبری به دست آمد که تاکنون نمونه مشابه آنها در منطقه یافت نگردیده است. این گچبریها شامل نقوشی همچون بخشی از بال موجود اساطیری (اغلب سیمرغ)، ستاره 12 پر، نقش گیاهان انتزاعی و حاشیه قاببندیهای تکی و چندتایی میشود. اهمیت موضوع از آن جهت است که این گچبریها یکی از اولین نمونههای شناسایی شده در منطقه میباشند، از اینرو با استفاده از روش مطالعات تطبیقی و از دو طریق مقایسه گونهشناختی نمونه سفالهای سطحی محوطه و مقایسه گونه شناختی نمونههای گچبری یافت شده، با نمونههای تاریخدار مشخص، اقدام به مطالعه و پژوهش گردید. نتایج دربردارنده آن است که نمونه گچبریهای قزل قلعه فراهان قابل مقایسه با نمونههای یافت شده از بیشاپور، حصار دامغان، چال ترخان و تپه میل ری، قلعه یزدگرد کرمانشاه، قلعه ضحاک، قلاگوری رماوند، شوش، تیسفون و قلعه هزار در لرستان مربوط به دوران ساسانی است و گاهنگاری نسبی محوطه از طریق نمونههای سفالی نیز تأییدکننده این نتیجه است. در پایان میتوان چنین بیان کرد که تپه قزل قلعه فراهان، بقایایی از یک بنای ساسانی احتمالاً متعلق به یکی از امرای محلی است که در آن از هنر تزییناتی گچبری با موتیفهای ساسانی استفاده شده است.
علایی مقدم, جواد, موسوی حاجی, سید رسول, & مهرآفرین, رضا. (1396). مطالعه تطبیقی گچبریهای نویافته تپه قزل قلعه فراهان. جستارهای باستان شناسی ایران پیش از اسلام, 2(1), -.
MLA
جواد علایی مقدم; سید رسول موسوی حاجی; رضا مهرآفرین. "مطالعه تطبیقی گچبریهای نویافته تپه قزل قلعه فراهان". جستارهای باستان شناسی ایران پیش از اسلام, 2, 1, 1396, -.
HARVARD
علایی مقدم, جواد, موسوی حاجی, سید رسول, مهرآفرین, رضا. (1396). 'مطالعه تطبیقی گچبریهای نویافته تپه قزل قلعه فراهان', جستارهای باستان شناسی ایران پیش از اسلام, 2(1), pp. -.
VANCOUVER
علایی مقدم, جواد, موسوی حاجی, سید رسول, مهرآفرین, رضا. مطالعه تطبیقی گچبریهای نویافته تپه قزل قلعه فراهان. جستارهای باستان شناسی ایران پیش از اسلام, 1396; 2(1): -.
)