بررسی تناسبات و نظام پیمون در معماری دوره ماد: مطالعه موردی محوطه نوشیجان

نویسندگان

چکیده

پیمون و تناسبات معماری جایگاه ویژه‌ای در مطالعات معماری دارد که متأسفانه در معماری ایران آن‌گونه که شایسته است،‏ بدان پرداخته‌ نشده است. این وضعیت در زمینه دوره تاریخی ایران بسیار پررنگ‌تر است. دوره ماد به‌عنوان یکی از دوره‌های مهم تاریخی ایران،‏ منشأ شیوه‌ها و طرح‌های جدیدی در معماری است که تاکنون در مورد تناسبات و نظام پیمون آن پژوهشی انجام نگرفته و ابهامات اساسی در خصوص این بخش از معماری ماد وجود دارد. پژوهش حاضر در این راستا طراحی و اجرا شده و تلاش دارد پیمون و تناسبات مورد استفاده در این دوره را شناسایی کند. از میان بقایای معماری دوره ماد،‏ محوطه نوشیجان به دلیل ماندگاری بی‌نظیر خود،‏ زمینه بسیار مناسب‌تری برای مطالعات معماری این دوره فراهم می‌سازد،‏ لذا مبنای اصلی پژوهش قرارگرفته و دیگر بقایای معماری این دوره بر اساس آن سنجیده شده است. در پژوهش حاضر بعد از مطالعه میدانی و اندازه‌گیری‌های دقیق و بررسی گزارش کاوش و مدارک موجود،‏ به بررسی تناسبات و نظام پیمون با استفاده از نرم‌افزار اتوکد و متلب (Matlab)‎ و تحلیل آماری پرداخته‌شده است. نتایج به‌ دست‌ آمده نشان می‌دهد که نسبت‌های مشخصی بین طول و عرض بناها و بخش‌های مختلف آن‌ها وجود دارد. مثلاً نسبت طول به عرض انبارهای نوشیجان قابل‌مقایسه با انبارهای تل قبه است و میانگین نسبت آن‌ها 02‎/5 است. همچنین به نظر می‌رسد در معماری ماد از پیمون خاصی استفاده‌شده که در بناهای اصلی محوطه نوشیجان (قلعه،‏ معبد مرکزی و معبد غربی قدیمی) دیده می‌شود و معادل 20 سانتی‌متر است. نتایج به‌ دست‌ آمده نشان می‌دهد که نسبت‌های مشخصی بین طول و عرض بناها و بخش‌های مختلف آن‌ها وجود دارد. مثلاً نسبت طول به عرض انبارهای نوشیجان قابل‌مقایسه با انبارهای تل قبه است و میانگین نسبت آن‌ها 02‎/5 است. همچنین به نظر می‌رسد در معماری ماد از پیمون خاصی استفاده‌شده که در بناهای اصلی محوطه نوشیجان (قلعه،‏ معبد مرکزی و معبد غربی قدیمی) دیده می‌شود و معادل 20 سانتی‌متر است.

کلیدواژه‌ها