پژوهشی بر نقش‌مایه‌های آلات موسیقی در تمدن‌های ایلام و میان‌رودان

نویسندگان

چکیده

بر اساس یافته‌های باستان‌شناختی،‏ استفاده از موسیقی و ساخت آلات مربوط به موسیقی به دوره پارینه‌سنگی می‌رسد و در دوره‌های مختلف بعدی،‏ نقش‌مایه ابزار و صحنه‌های مربوط به موسیقی روی دست‌ساخته‌های متعددی چون نقش برجسته‌ها،‏ مهرها،‏ ظروف مختلف و همچنین دیگر آثار فرهنگی،‏ شناسایی شده و تداوم داشته است. از جمله تمدن‌هایی که دارای آثار و شواهد مربوط به موسیقی بوده‌اند،‏ می‌توان به تمدن‌های میان‌رودان و ایلام اشاره کرد. در این پژوهش تلاش می‌شود تا با رویکردی توصیفی- تحلیلی،‏ با استناد به مطالعات کتابخانه‌ای و داده‌های باستان‌شناختی و بازدید میدانی از آثار موزه ملی ایران،‏ به تطبیق جایگاه موسیقی و نقش‌مایه‌های وابسته به آن در آثار بر جای مانده از تمدن‌های ایلام و میان‌رودان پرداخته شود. سؤال اصلی پژوهش این است که تأثیر و تأثر آثار موسیقی تمدن‌های ایلام و میان‌رودان،‏ بر اساس یافته‌های باستان‌شناختی چگونه قابل تبیین است؟ نتایج پژوهش نشان می‌دهد،‏ موسیقی ایلام به طور رسمی در دوره ایلام قدیم،‏ همانند میان‌رودان (بیشتر در دوره سومر) در راستای امور مذهبی شکل گرفته است؛ اما قبل از آن،‏ به خصوص،‏ در دوره‌ی آغاز ایلامی در زندگی روزمره کاربرد داشته است و به نوعی می‌توان اذعان داشت که تاثیر مذهب در موسیقی جوامع ایلام و میان‌رودان مشابه هم بوده و از سازهایی که از میان‌رودان به ایلام وارد شده است می‌توان به ساز چنگ و لیر و از تأثیرات موسیقی و ساز ایلام بر میان‌رودان می‌توان به ساز زهی اشاره کرد؛ از موسیقی ایلام اسناد مکتوب باقی نمانده است اما در تمدن میان‌رودان اسنادی از نگارش موسیقی یا همان نت نویسی کشف شده است.

کلیدواژه‌ها