تطور فرهنگی تپه چال جنوبی پیرتاج(دامنه شرقی زاگرس مرکزی) براساس طبقه‌بندی سفال

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار پژوهشکده باستان‌شناسی ،پژوهشگاه میراث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری، تهران، ایران.

10.22034/iaej.2023.14293.1086

چکیده

تپه چال جنوبی پیرتاج در دامنه شرقی زاگرس مرکزی، شهرستان بیجار قرار دارد که پژوهش­های باستان­شناسی آن در سال 1396 انجام یافت. دامنه­های شرق زاگرس مرکزی در مسیر شمال غرب از یک طرف و هم­جواری با نواحی شمالی و شرقی زاگرس مرکزی از طرف دیگر، باعث مناسبات فرهنگی، اقتصادی و تجاری تپه چال با سایر نقاط شده است. این منطقه از دوره مفرغ قدیم مورد توجه گروه­های جمعیتی قرار داشته و با فروپاشی استقراری، مجدداٌ در دوران تاریخی و اسلامی سکونت در آن برقرار می­گردد. استقرار تپه چال به‌طور متناوب و نه مداوم صورت گرفته‌است. این پژوهش با هدف بررسی توالی فرهنگی تپه چال انجام شد تا به مطالعه سنت‌های سفالین ساکنان بپردازد. نتایج این پژوهش اطلاعات درخور توجه­ای در خصوص برهمکنش­های فرهنگی دوره­های مختلف بدست داد و تلاش نمود به این پرسش پاسخ دهد که تپه چال چه طیف زمانی را در برمی­گیرد و پیوندهای فرهنگی آن با سایر مناطق چگونه بوده است؟ این پژوهش با گمانه­زنی میدانی و سپس رویکرد توصیفی-تحلیلی به مطالعه یافته­های سفالین محوطه می­پردازد. نتایج این پژوهش یافته­های سفالی عصر مفرغ قدیم (فرهنگ کوراارس)، دوران تاریخی و قرون میانی اسلامی را شامل می­شود. در عصر مفرغ تاثیرات سنت­های فرهنگی یانیق (گودین IV) به شدت در سفالینه­های تپه چال مشاهده می­شود. سفال­های این محوطه از نظر نقش و فن از تنوع بسیاری برخوردارند. گاهنگاری­های نسبی نشانگر پیوندها و برهمکنش­های فرهنگی تپه چال در عصر مفرغ قدیم با نواحی قفقاز، آناتولی و شمال غرب ایران دارد و در دوران تاریخی و اسلامی بیشترین تاثیرات را از زاگرس مرکزی شاهد هستیم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات