پیشینه شکل گیری محلات اولیه شهر اصفهان در دوره تاریخی و تحولات آن در قرون اولیه اسلامی؛ مطالعه موردی محله جوباره

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی‌دوره‌دکتری‌باستان‌شناسی،واحدعلوم‌وتحقیقات‌دانشگاه‌آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استادیارگروه‌باستان‌شناسی، دانشگاه‌کاشان، ایران.

3 دانشیارگروه‌باستان‌شناسی، پژوهشگاه‌میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی ‌و گردشگری‌کل‌کشور، تهران، ایران.

10.22034/iaej.2023.14010.1061

چکیده

اصفهان از مهم‌ترین شهرهای فلات مرکزی ایران است که علیرغم فراز و نشیب ها و ناملایمت‌های سیاسی، از دوران باستان تا کنون اعتبار خود را حفظ کرده و در برخی از دوره‌ها نیز به‌عنوان مرکزیت سیاسی ایران نقش ویژه‌ای از خود به جا گذاشته است. موقعیت مکانی، مرکزیت سیاسی و اقتصادی این شهر در طول تاریخ زمینه‌ساز گسترش شهر و به‌وجود آمدن محله‌های مختلف از طبقات گوناگون شده است. شهر جی از دوره ساسانی تا قرن چهارم هـ‌ق مرکز خوره اصفهان و از مهم‌ترین شهرهای ایران ساسانی و سرزمین‌های خلافت اسلامی به‌شمار می رفت. در قرن چهارم هـ‌ق با حضور آل‌بویه در اصفهان و تصمیم آن‌ها برای انتقال مرکز قدرت از جی به یهودیه و در پی آن احداث دروازه‌ها و سپس دیوار شهر یهودیه از اهمیت جی کاسته و در عوض شهر یهودیه تبدیل به مرکز خوره اصفهان و یکی از مهم‌ترین شهرهای سرزمین‌های خلافت اسلامی و از مراکز اصلی ایالت جبال گردید. این مقاله به‌دنبال پاسخ به پرسش‌هایی شامل: چگونگی تاثیر محله جوباره در شگل گیری و رشد و گسترش محلات شهر اصفهان در قرون اولیه اسلامی؛ و چگونگی نقش یهودیان در شکل‌گیری محله جوباره اصفهان. این پژوهش از نوع توصیفی و تاریخی- تحلیلی است که در دو قالب کلی پژوهش های کتابخانه ای و پژوهش های میدانی اعم از بررسی بافت شهری موجود و تطبیق و مقایسه با شواهد و اسناد تاریخی به انجام رسیده است. با توجه به استدلال‌های ارائه‌شده در مقاله می‌توان نتیجه گرفت که با رونق روزافزون جوباره این محله اهمیتی خاص یافت و با گذشت زمان از محله جی به عنوان یکی از هسته های اولیه شهر اصفهان در دوره تاریخی، آبادتر و بزرگ‌تر شد و بدین‌ترتیب با یک جابجایی تختگاه اصفهان از جی به یهودیه (جوباره) انتقال یافت.

کلیدواژه‌ها