استقرارهای پارت و ساسانی در دشت‌های بسطام، شاهرود، دامغان با نگاهی بر چشم‌انداز دفاعی/محیطی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناس اموال فرهنگی تاریخی، اداره کل موزه ها، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، تهران، ایران.

10.22034/iaej.2023.14044.1063

چکیده

در این نوشتار چگونگی پراکنش استقرارهای مربوط به دوران پارت و ساسانی در دشت‌های دامغان شاهرود و بسطام، وضعیت دفاعی و شرایط محیطی آن‌ها بر اساس داده‌های حاصل از مطالعات و پژوهش‌های باستان‌شناختی قبلی مطالعه شد. با توجه به نتایج حاصل از بررسی‌های باستان‌شناختی در دشت‌های دامغان، بسطام و شاهرود، الگوی استقراری محوطه‌های پارت و ساسانی شبیه به هم و اغلب آن‌ها در شیب‌های ملایم و در قسمت‌های میانی دشت و با فاصله‌ای نزدیک به هم واقع شده‌اند. با محاسبه میزان کاربری زمین و همچنین با توجه به اندازه و مقیاس آن‌ها می توان بیان کرد که هر کدام از این‌ها تشکیل جامعه‌ای کوچک و شاید در مقیاس روستایی را داده و به نوعی به صورت دسته‌ای یا گروهی در کنار مسیرهای اصلی ارتباطی قرار گرفته‌اند. علاوه بر این به نظر می‌رسد در محوطه‌های شناسایی شده به دلایل زیست محیطی در دوره‌های قبل و بعد هم، استقرار به صورت طولانی مدت صورت نگرفته است. بنابراین الگوی استقراری یکسان و یک شکل این سکونت‌گاه‌ها بیانگر این نکته است که جوامع این دوران در این منطقه وسعت چندانی برای ساخت تدافعات و استحکامات نداشته و همچنین قابلیت لازم برای ایجاد مراکز اقتصادی و صنعتی گسترده به شکلی که شواهد آن در دشت گرگان و منطقه خراسان دیده می‌شود، ندارند. از این رو به نظر می‌رسد که این منطقه تنها با تلاش‌های بومی در مقیاسی کوچک مستحکم شده بود؛ اگرچه این مناطق مانند دشت گرگان دارای استحکامات دفاعی گسترده‌ای نیست اما شرایط دفاعی آن در مقیاس کوچک و پراکنده قابل توجه است.

کلیدواژه‌ها

جستارهای باستان شناسی ایران پیش از اسلام
دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 14
پاییز و زمستان 1401
اسفند 1401
صفحه 136-147

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار