مطالعه اولیه شاخصه‌های سفالی و معرفی کانون‌های استقراری عصر مفرغ قدیم و میانی شمال‌شرق ایران مطالعه ویژه: دشت مشهد (حوضه کشف‌رود)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه باستان شناسی دانشگاه نیشابور

2 دانشجوی دکتری پیش ازتاریخ دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

پیشینه باستان شناسی دشت مشهد (حوزه کشف‌رود) به دوره پارینه سنگی قدیم برمی گردد و از قدیمی‌ترین حوزه‌های فرهنگی ایران محسوب می شود. رودخانه کشف‌رود با سیراب کردن دشت مشهد سبب شکل‌گیری بستری حاصلخیز و اکوسیستمی بارور در طول ادوار مختلف تاریخی شده و زمینه‌ساز جذب و شکل گیری جوامع انسانی شده است. با توجه به پژوهش‌های اندک این حوزه شناخت ما از فرهنگ های پیش از تاریخی کامل نیست و درک مؤلفه‌های فرهنگی در کنار معرفی استقرارهای عصر مفرغ منطقه و جهت دهی و تکمیل مطالعات آتی، از اهداف و ضرورت‌ مطالعات باستان‌شناختی منطقه محسوب می‌شود. درک شاخصه‌های فرهنگی بویژه سنت‌های سفالی، ارزیابی روابط درون و برون منطقه‌ای مهم‌ترین سوالات پژوهش است. بنیان پژوهش حاضر، معرفی کانون‌های استقراری، شناخت سنت‌های سفالی و درک چشم‌انداز فرهنگی و نه جغرافیایی عصر مفرغ حوضه کشف‌رود(دشت مشهد) بر حسب مطالعات تطبیقی است. نتایج پژوهش بیانگر شاخصه‌های سفالی ناهمگون در دوره مفرغ قدیم با مناطق پیرامون و همچنین گونه‌های مشابه در فاز مفرغ میانی با مناطق هم‌جوار است. همچنین مطالعه کانون‌های استقراری بیانگر رشد تدریجی و استمرار استقرار به علاوه افزایش جمعیت در دو فاز مفرغ قدیم و میانی است. علاوه براین، برخلاف دیگر مناطق شمال‌شرق ایران و ترکمنستان، نه تنها استقرارهای دوره مفرغ میانی (همزمان با نمازگاه V) در منطقه متروک و یا کوچک نشده‌اند، بلکه در دوره مفرغ جدید، استقرار در منطقه دشت مشهد استمرار یافته‌‌اند. سفال‌ها نیز علاوه بر اینکه دارای هم‌گونی با مناطق هم‌جوار‌اند، دارای گونه‌های محلی نیز بوده که تنها با مطالعه فن ساخت قابل تاریخ‌گذاری هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات