قومس از نواحی مهم شرق ایران و در امتداد جاده خراسان بزررگ قرار دارد. در این منطقه محوطه‌های مهمی بررسی، کشف و کاوش شده‌اند. در این میان، سال‌ها از کاوش‌های باستان‌شناسی در تپه حصار دامغان می‌گذرد. یکی از بناهای کشف شده در مجموعه تپه‌های حصار، بنایی است با یک ایوان ستوندار و یک اتاق گنبددار که به دوره ساسانی منسوب شده است. هر چند در مورد تاریخگذاری بنا به دوره ساسانی تردیدی نیست اما در مورد کاربری آن به زعم تعدادی از پژوهشگران بنای تپه حصار آتشکده است و به نظر کاوشگر و برخی دیگر «کاخ» بوده است. با توجه به اینکه ویژگی‌های کاخ و آتشکده در دوره ساسانی با بررسی‌هایی که به عمل آمده تا حدود زیادی مشخص شده است ما در این پژوهش با مقایسه با عناصر معماری شناخته شده و بررسی متون تاریخی و نیز رجوع به نظر دیگر پژوهندگان به دنبال پاسخی به سوالاتی هستیم از قبیل: کاربری بنای کاوش شده در تپه حصار دامغان چیست؟ کاخ علاوه بر صحن، ایوان و اتاق گنبددار به عنوان بخش عمومی بنا، دارای صحن و اتاق‌هایی در بخش خصوصی است و در آتشکده همه عناصر معماری به مکان قدسی آتش منتهی می‌شود. با این دلایل و با استناد به متون تاریخی و نیز با توجه به پلان بنای تپه حصار به نظر می‌رسد که با آتشکده‌ای از دوره ساسانی مواجهیم، هر چند شباهت‌هایی با پلان کاخ‌های اواخر دوره ساسانی و اوایل دوران اسلامی را نشان می‌دهد.
هژبری, علی, & مرتضایی, محمد. (1401). گاهنگاری و کاربری بنای تپه حصار دامغان: بررسی بنایی در قومس؛ شمال شرق ایران. جستارهای باستان شناسی ایران پیش از اسلام, 7(1), 115-128. doi: 10.22034/iaej.2022.13886.1047
MLA
علی هژبری; محمد مرتضایی. "گاهنگاری و کاربری بنای تپه حصار دامغان: بررسی بنایی در قومس؛ شمال شرق ایران". جستارهای باستان شناسی ایران پیش از اسلام, 7, 1, 1401, 115-128. doi: 10.22034/iaej.2022.13886.1047
HARVARD
هژبری, علی, مرتضایی, محمد. (1401). 'گاهنگاری و کاربری بنای تپه حصار دامغان: بررسی بنایی در قومس؛ شمال شرق ایران', جستارهای باستان شناسی ایران پیش از اسلام, 7(1), pp. 115-128. doi: 10.22034/iaej.2022.13886.1047
VANCOUVER
هژبری, علی, مرتضایی, محمد. گاهنگاری و کاربری بنای تپه حصار دامغان: بررسی بنایی در قومس؛ شمال شرق ایران. جستارهای باستان شناسی ایران پیش از اسلام, 1401; 7(1): 115-128. doi: 10.22034/iaej.2022.13886.1047
)