باستان شناسی معادن و فلزگری کهن در حاشیه کویر لوت مطالعه موردی: بخش دیهوک شهرستان طبس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه مازندران دانشکده هنر و معماری گروه آموزشی باستان شناسی

2 دانشگاه مازندران- دانشکده هنر گروه آموزشی باستان شناسی

3 دانشگاه مازندران- دانشکده هنر و معماری- گروه آموزشی باستان شناسی

4 پژوهشگاه میراث فرهنگی- پژوهشکده حفاظت و مرمت –آثار تاریخی

چکیده

بخش دیهوک شهرستان طبس در استان خراسان جنوبی ازجمله مناطقی است که به دلیل انبوه محوطه‌های ذوب و سرباره‌های انباشته از منظر مطالعات معدن‌کاوی و فلز گری کهن دارای قابلیت‌های بالایی است و در قیاس با دیگر مناطق ایران منطقه‌ای ناشناخته است. طی بررسی‌های باستان‌شناسی انجام‌شده از سوی نگارندگان و کارشناسان اداره میراث فرهنگی خراسان جنوبی در بخش دیهوک شهرستان طبس یک معدن مس و هفت محوطه ذوب فلز کشف‌شده است که بیانگر نقش و اهمیت معدن‌کاوی و فلز گری کهن در حیات اجتماعی و اقتصادی منطقه فرهنگی دیهوک است. این پژوهش سعی دارد به استناد نتایج بررسی روشمند میدانی باستان‌شناسی، متون و منابع نوشتاری در بخش دیهوک، شواهد مرتبط با صنعت فلزکاری، فنّاوری ذوب و نوع کانسار استحصال‌شده را باز شناساند تا امکان درک بهتر فرایند و چرخه‌ی فلزکاری شامل سه مرحله معدن‌کاوی، استخراج و ذوب فلزات فراهم آید. با بررسی‌های انجام‌شده، گونه شناسی و مقایسه تطبیقی سرباره‌های مکشوفه با مراکز فلزی شناخته‌شده هم‌جوار به نظر می‌رسد ترکیب سرباره‌ها شامل عناصر اصلی آهن، سرب و مس باشد مطالعات و بررسی‌های میدانی باستان‌شناسی انجام‌گرفته در معادن و محوطه‌های ذوب فلز شناسایی‌شده نشان می‌دهد، فلز گران این منطقه از روش‌های روباز و زیرزمینی برای استخراج کانی استفاده کردند و پس از انتقال قطعات کانی به کارگاه‌ها و کوره‌های ذوب به روش تشویه (برشته کردن) برای ذوب فلزات بهره بردند. مواد فرهنگی (سفال) به‌دست‌آمده از اطراف تنها کوره شناسایی‌شده نشان از این است که تاریخ‌گذاری نسبی این معدن بر اساس یافته‌های سفالی مربوط به قرون میانی اسلامی است.

کلیدواژه‌ها

جستارهای باستان شناسی ایران پیش از اسلام
دوره 6، شماره 1 - شماره پیاپی 11
بهار و تابستان 1400
شهریور 1400

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار