2
دانش آموخته کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه نیشابور، ایران
چکیده
پس از تحولات دوره مفرغ جدید در فلات ایران، دوره جدیدی به‌نام عصر آهن ظهور پیدا کرد. فرهنگ‌های عصر آهنی منطقه شمال شرق ایران به‌طور کامل با نظریات تحولی و شاخصه‌های فرهنگ عصر آهن مناطق شمال غربی ایران، همچنین رویکردهای تحولی این دوره در دیگر نقاط فرهنگی فلات ایران متفاوت است. فرهنگ‌های عصر آهنی شمال شرق ایران به‌ویژه خراسان، شامل دو فرهنگ کاملاً متفاوت از نظر مواد فرهنگی و شاکله‌های زیستی هستند که فرهنگ‌های یاز و داهستان نام دارند. در پژوهش حاضر، علاوه بر تشریح مؤلفه‌های فرهنگی یاز، تلاش می‌شود حوزه‌های نفوذ و مرزهای مشترک این دو نظام فرهنگی تبیین و سپس برحسب مطالعات اخیر، شاکله‌های زیستی فرهنگ عصر آهنی یاز در خراسان ارزیابی شود. درنهایت نیز کوشش می‌شود تا حد امکان مؤلفه‌های سفالی فرهنگ یازIII در خصوص فرهنگ هخامنشی خراسان، بررسی شود. نتایج حاصل از پژوهش بیانگر حوزه نفوذ فرهنگ یاز در شرق خراسان و فرهنگ داهستان در غرب خراسان تا دشت گرگان است. برحسب مطالعات اخیر و دانش فعلی، دشت بجنورد در حوضه اترک و دشت جاجرم در حوضه کال شور مرزهای مشترک این دو فرهنگ(در استان خراسان شمالی) محسوب می‌شود. در شرق خراسان مؤلفه‌های فرهنگ عصر آهنی، هم‌خوانی نزدیکی با فرهنگ یاز در آسیای مرکزی دارد و برخی مؤلفه‌های محلی نیز مشهود است. علاوه بر این دوره یاز III از لحاظ گاه‌شناختی مقارن با حکومت هخامنشیان است که در تقسیم‌بندی زمانی یاز؛ یعنی از 500 – 300ق.م نادیده انگاشته شده که با توجه به گونه‌های سفالی، تا حدی می‌توان مؤلفه‌های دوره هخامنشی در خراسان را پی‌گیری کرد.
باصفا, حسن, & داوری, محمدصادق. (1399). ارزیابی مؤلفه‌ها و حوزه پراکنش فرهنگ یازI-III در شمال شرق ایران با تاکید بر حوزه فرهنگی خراسان. جستارهای باستان شناسی ایران پیش از اسلام, 5(2), 45-62.
MLA
حسن باصفا; محمدصادق داوری. "ارزیابی مؤلفه‌ها و حوزه پراکنش فرهنگ یازI-III در شمال شرق ایران با تاکید بر حوزه فرهنگی خراسان". جستارهای باستان شناسی ایران پیش از اسلام, 5, 2, 1399, 45-62.
HARVARD
باصفا, حسن, داوری, محمدصادق. (1399). 'ارزیابی مؤلفه‌ها و حوزه پراکنش فرهنگ یازI-III در شمال شرق ایران با تاکید بر حوزه فرهنگی خراسان', جستارهای باستان شناسی ایران پیش از اسلام, 5(2), pp. 45-62.
VANCOUVER
باصفا, حسن, داوری, محمدصادق. ارزیابی مؤلفه‌ها و حوزه پراکنش فرهنگ یازI-III در شمال شرق ایران با تاکید بر حوزه فرهنگی خراسان. جستارهای باستان شناسی ایران پیش از اسلام, 1399; 5(2): 45-62.
)