چهارتاقیهای تاریخی فراوان به جای مانده در استان فارس که گاه به صورت منفرد و گاه به همراه سازههای الحاقی دیده می-شوند، بیشتر با عنوان آتشکدههای ساسانی شناخته میشوند که هم کاربری این بناها را به عنوان نیایشگاه آتش مطرح می-کنند و هم قدمت آنها را به عصر ساسانی باز میگردانند. غالب بررسیهای علمی باستانشناسی در مورد کاربری چهارتاقیها بر اساس شاخصهایی نظیر پلان، وجود تالارهای طواف، پایههای آتشدان، بقایای آتشدانها و وجود سکوهای جانبی در اتاقها صورت میگیرد. در مورد گاهنگاری این سازهها نیز حضور گچبریهای شاخص دوره ساسانی، وجود قطعات پراکنده سفالی به همراه پیدا شدن سکههای این دوره در حفاریها به عنوان شاخصی برای تعیین قدمت چهارتاقیها به شمار میآیند. در پژوهش پیش رو با روش آنالیز کیفی پراش اشعه X موسوم به XRD، نمونه ملات دوازده چهارتاقی شاخص منطقه فیروزآباد- فراشبند-کازرون در جنوب استان فارس آنالیز گردید. با توجه به نتایج به دست آمده و خوشهبندی آماری برخی از نتایج بررسیهای باستانشناسی تأیید نشد. آنالیز ملات چهارتاقی تلجنگی که از جمله آتشکدههای مهرنرسی شناخته شده، همچنین چهارتاقی گنبد آتشکده که مکان افروختن آتش آدریان دانسته میشود، این بافت زمانی و نوع کاربری را تأیید نمی-کند. پژوهش انجام شده نشان داد شواهد آنالیز دستگاهی ملات سازههای تاریخی میتواند رهیافتی برای کمک به بررسیهای علمی باستانشناسی چنین بناهایی باشد.آنالیز ملات چهارتاقی تلجنگی که از جمله آتشکدههای مهرنرسی شناخته شده، همچنین چهارتاقی گنبد آتشکده که مکان افروختن آتش آدریان دانسته میشود، این بافت زمانی و نوع کاربری را تأیید نمی-کند.
ماهیار, شاهین, فیروزمندی, بهمن, & خمسه, هایده. (1398). مطالعه ساختاری ملات با روش XRD رهیافتی علمی در بررسیهای باستانشناسی؛ بررسی موردی چهارتاقیهای شاخص استان فارس. جستارهای باستان شناسی ایران پیش از اسلام, 4(1), -.
MLA
شاهین ماهیار; بهمن فیروزمندی; هایده خمسه. "مطالعه ساختاری ملات با روش XRD رهیافتی علمی در بررسیهای باستانشناسی؛ بررسی موردی چهارتاقیهای شاخص استان فارس". جستارهای باستان شناسی ایران پیش از اسلام, 4, 1, 1398, -.
HARVARD
ماهیار, شاهین, فیروزمندی, بهمن, خمسه, هایده. (1398). 'مطالعه ساختاری ملات با روش XRD رهیافتی علمی در بررسیهای باستانشناسی؛ بررسی موردی چهارتاقیهای شاخص استان فارس', جستارهای باستان شناسی ایران پیش از اسلام, 4(1), pp. -.
VANCOUVER
ماهیار, شاهین, فیروزمندی, بهمن, خمسه, هایده. مطالعه ساختاری ملات با روش XRD رهیافتی علمی در بررسیهای باستانشناسی؛ بررسی موردی چهارتاقیهای شاخص استان فارس. جستارهای باستان شناسی ایران پیش از اسلام, 1398; 4(1): -.
)