محوطه های نو یافته ساسانی بخش میان کوه شهرستان اردل چهارمحال و بختیاری

نویسندگان

چکیده

استان چهارمحال و بختیاری از گذشته تاکنون پل ارتباطی مهمی میان دو منطقه‌ی فرهنگی جنوب و جنوب‌غرب ایران،‏ فارس و خوزستان بوده است. برخلاف دیگر بخش‌های کوهستانی فلات ایران،‏ این ناحیه از نظر باستان‌شناختی خیلی کم شناخته شده است. بخش میان‌کوه شهرستان اردل به دلیل دارا بودن ویژگی‌های طبیعی و جغرافیایی خاص در دوره‌های مختلف مورد توجه جوامع انسانی بوده است،‏ در حقیقت موقعیت استراتژیک،‏ دره‌های حاصلخیز،‏ وجود منابع غنی آب‌های سطحی و زیرزمینی شامل رودها و چشمه‌ها،‏ شرایط زیست‌محیطی مناسبی را جهت تشکیل استقرارها در این منطقه از گذشته تا به امروز فراهم کرده است. وجود دره-های میان‌کوهی حاصلخیز که به خوبی مشروب می‌شوند نیز مؤید این مطلب است. با وجود اینکه بخش‌هایی از آن به شکل فشرده در سال‌های اخیر بررسی،‏ و صدها محوطه ثبت شده‌اند ولی آگاهی ما از استقرارهای کوچ‌نشینی و یکجانشینی دوره‌ی ساسانی میان‌کوه بسیار اندک است. بنابر اهمیت دوره‌ی ساسانی در این منطقه،‏ شناخت الگوی استقرار،‏ و تأثیری که محیط بر چگونگی ایجاد و پراکنش محوطه‌های این دوران داشته مورد توجه قرار گرفته است. حدود 73 محوطه از این دوره شناسایی شد. با بررسی عواملی مانند ارتفاع،‏ درصد و جهت شیب،‏ رودخانه،‏ مسیرهای ارتباطی،‏ کاربری اراضی،‏ ساختار زمین‌شناسی و گسل‌های منطقه،‏ در مجموع دو نوع الگوی استقراری شناسایی شده است. استقرار دائم در این محوطه‌ها کمتر دیده می‌شود و با توجه به کوه‌های بلند و دره‌های عمیق در این شهرستان،‏ محوطه‌ها بیشتر موقت هستند. تنها مواد فرهنگی به دست آمده از این محوطه‌ها سفال است که با مطالعه‌ی آنها اطلاعاتی در مورد استقرارهای مختلف فرهنگی و ساختارهای اقتصادی و اجتماعی و سیاسی حاصل می‌شود. با توجه به اینکه شهرستان اردل هم‌مرز با استان خوزستان است و آگاهی ما از دوره‌ی ساسانی بخش‌های مرتفع شرق زاگرس بسیار اندک است،‏ مطالعه‌ی محوطه‌های ساسانی این دوره و مواد فرهنگی به دست آمده از سطح آنها ضروری است.

کلیدواژه‌ها