مسأله سفال آلویی و خاکستری براساس حفاری فصل اول تپه شغالی

سفال،‏ یکی از مهم‌ترین داده‌های باستان‌شناختی حاصل از فعالیت‌های میدانی است و چنان‌چه این دادة باستان‌شناختی به‌درستی و در قالب علمی و تعریف‌شده،‏ در ارتباط با بافت و محیط اطراف خود سنجیده شود می‌تواند پاسخ‌گوی بسیاری از پرسش‌های باستان‌شناختی بوده و علاوه‌بر اطلاعات متنوعی که در اختیار می‌گذارد،‏ می‌تواند هدایت‌کنندة کاوش‌های احتمالی باشد. این داده به جهت نوآوری‌ها،‏ دستخوش دگرگونی‌های فراوانی در نوع ساخت،‏ اشکال و تزئینات در طول زمان از پیدایش تا حال حاضر شده است. امروزه مطالعة سفال به یک رشتة مستقل و پیچیده تبدیل شده و بدون اطلاع از آن‌ها،‏ سفال برای باستان‌شناس صرفاً جهت گاه‌نگاری نسبی و روابط بین منطقه‌ای کاربرد خواهد داشت. فصل اول کاوش در تپه شغالی در تابستان 1385ش. با هدف مطالعه وضعیت اقتصادی،‏ اجتماعی و فناوری در اواخر دوران روستانشینی و اوایل شهرنشینی و تغییرات آن‌ها بود،‏ آغاز شد. یکی از نتایج،‏ دست‌یافتن به انبوهی از اطلاعات نوین درباره سفال موسوم به آلویی در اوایل دورة مس‌سنگی و ظهور سفال خاکستری در مرکز فلات ایران در اواخر این دوره است. موضوعاتی که کمتر به آن پرداخته شده و گاهی به‌صورت موردی در معدود همایش‌های باستان‌شناسی و مقالات معتبر باستان‌شناسی به آن برمی‌خوریم به‌ویژه در موضوع سفال خاکستری در اواخر مس‌سنگی مرکزفلات این مورد کاملاً صدق می‌نماید. در این مقاله سعی گشته است براساس داده‌های سفالی کاوش فصل اول تپه شغالی و تطبیق و مقایسه داده‌های هم‌زمان،‏ به تعدادی از پرسش‌ها پاسخ دهیم،‏ پرسش‌هایی از قبیل پیوستگی سفال آلویی با سفال دورة قبل و بعد خود،‏ پیدایش سفال خاکستری و تداوم آن تا فرهنگ آغاز‌ایلامی در مرکز فلات و عدم نفوذ سفال گودین و سفال دالما در شرق مرکز فلات و در آخر یک گاه‌نگاری پیشنهاد می‌شود.